Trong bối cảnh các hãng máy ảnh liên tục tung ra nhiều hệ thống máy ảnh mới, khái niệm về ngàm ống kính ngày càng trở nên quan trọng nhưng cũng dễ gây nhầm lẫn cho cả người mới lẫn nhiếp ảnh gia có kinh nghiệm. Đặc biệt, các thuật ngữ như Throat Size hay Inner Diameters thường bị hiểu sai, khi nhiều người sử dụng những thông số này để đánh giá tiềm năng của một ngàm máy ảnh mà không có cơ sở chính xác. Thêm vào đó, sự lan truyền của các thông tin chưa được kiểm chứng càng khiến người dùng bối rối hơn khi lựa chọn thiết bị. Chính vì vậy, bài viết này ra đời để giải đáp cho câu hỏi “Ngàm ống kính máy ảnh là gì?”, từ khái niệm cơ bản đến phân tích chi tiết từng loại ngàm, kèm theo các số liệu cụ thể giúp bạn hiểu rõ hơn về yếu tố tưởng chừng nhỏ bé nhưng lại cực kỳ quan trọng này.
|
Tóm tắt nội dung: |
Ngàm ống kính máy ảnh là gì?
Ngàm ống kính là bộ phận kết nối giữa thân máy ảnh và ống kính rời, một vòng mở có kích thước tiêu chuẩn, cho phép người dùng gắn các ống kính tương thích vào thân máy. Nếu như trong thời kỳ đầu của nhiếp ảnh, việc gắn kết chỉ mang tính cơ học đơn thuần, thì ngày nay, ngàm ống kính đã trở thành cầu nối quan trọng giữa hai thiết bị, không chỉ để gắn chặt mà còn giúp chúng “giao tiếp” với nhau thông qua các tiếp điểm điện tử. Sự phát triển của các công nghệ như đo sáng tự động hay lấy nét tự động chính là lý do khiến ngàm ống kính máy ảnh ngày nay mang ý nghĩa vượt xa một cấu trúc vật lý đơn thuần.
Hiện tại, phần lớn các hệ thống máy ảnh đều sử dụng ngàm kiểu xoay, gọi là ngàm bayonet. Tên gọi này xuất phát từ thiết kế lưỡi lê gắn trên súng trường thời xưa, giúp thao tác gắn, tháo nhanh chóng và chắc chắn. Cấu trúc của ngàm bayonet bao gồm 3 đến 4 chốt khóa giúp cố định ống kính chắc chắn vào thân máy. Trước khi ngàm bayonet trở nên phổ biến, các kiểu ngàm như screw-threaded hay ngàm breech-lock cũng từng được sử dụng, nhưng hiện nay đã dần bị thay thế.
Quy trình gắn ống kính kiểu bayonet rất đơn giản: bạn chỉ cần căn chỉnh điểm đánh dấu trên ống kính (thường là một chấm màu) với điểm tương ứng trên thân máy. Sau đó, xoay nhẹ ống kính theo chiều quy định cho đến khi nghe tiếng “click”, báo hiệu ống kính đã được khóa đúng vị trí. Cơ chế khóa này hoạt động dựa trên một chốt lò xo cơ học, và để tháo ống kính, bạn chỉ việc nhấn nút nhả chốt gần ngàm.
Sự phổ biến của ngàm ống kính máy ảnh bayonet không phải ngẫu nhiên. Thiết kế này mang lại nhiều lợi thế: thao tác nhanh chóng, dễ dàng; độ khít và chính xác cao, điều đặc biệt quan trọng khi sử dụng máy ảnh độ phân giải lớn; và quan trọng hơn cả, nó cho phép tích hợp các tiếp điểm điện tử, hỗ trợ giao tiếp hai chiều giữa ống kính và thân máy, như truyền tín hiệu lấy nét, khẩu độ hay chống rung.
Tuy nhiên, do mỗi hãng sản xuất đều phát triển ngàm riêng của mình với tiêu chuẩn độc quyền, nên các ngàm có thể khác biệt nhau về nhiều yếu tố như chiều xoay khi lắp, kích thước đường kính, khoảng cách flange distance, số lượng và vị trí tiếp điểm điện tử. Trong phần tiếp theo, chúng ta sẽ cùng khám phá sâu hơn về các yếu tố này và cách chúng ảnh hưởng đến khả năng hoạt động của hệ thống máy ảnh.
Hướng gắn ống kính
Mặc dù hầu hết các loại ngàm ống kính máy ảnh đều yêu cầu vặn ống kính theo chiều kim đồng hồ để gắn, nhưng vẫn có một số thương hiệu như Nikon áp dụng hướng vặn ngược lại. Về mặt kỹ thuật, việc xoay theo chiều nào không ảnh hưởng đến hiệu suất hoạt động. Tuy nhiên, điều này có thể gây nhầm lẫn, đặc biệt với những ai mới chuyển sang dùng thương hiệu khác và phải làm quen lại thao tác.
Do đó, bảng dưới đây sẽ tổng hợp hướng gắn ống kính của các thương hiệu máy ảnh phổ biến hiện nay.
Lưu ý: Hướng gắn được xác định dựa trên góc nhìn từ phía trước máy ảnh.
| Thương hiệu | Hướng gắn | Hướng tháo |
| Canon | Theo chiều kim đồng hồ | Ngược chiều kim đồng hồ |
| Fujifilm | Theo chiều kim đồng hồ | Ngược chiều kim đồng hồ |
| Leica | Theo chiều kim đồng hồ | Ngược chiều kim đồng hồ |
| Nikon | Ngược chiều kim đồng hồ | Theo chiều kim đồng hồ |
| Olympus | Theo chiều kim đồng hồ | Ngược chiều kim đồng hồ |
| Pentax | Theo chiều kim đồng hồ | Ngược chiều kim đồng hồ |
| Sony | Theo chiều kim đồng hồ | Ngược chiều kim đồng hồ |
Kích thước ngàm: Throat Size, Inner và Outer Diameters
Khi đề cập đến kích thước của ngàm ống kính máy ảnh, có một số thông số kỹ thuật cần được đo lường chính xác, đặc biệt quan trọng khi so sánh giữa các hệ thống ngàm khác nhau để đảm bảo sự tương đồng và khách quan. Ba thông số phổ biến thường được nhắc đến là: Throat Size, Inner Diameter và Outer Diameters. Tuy nghe có vẻ giống nhau, nhưng mỗi chỉ số lại phản ánh một khía cạnh khác nhau trong thiết kế của ngàm ống kính. Hãy cùng phân tích chi tiết từng thông số để hiểu rõ vai trò và sự khác biệt giữa chúng.
Throat Size
Throat Size hay còn gọi là đường kính họng ngàm, là khoảng cách bên trong của vòng ngàm, không bao gồm phần các tab dùng để giữ ống kính cố định. Khác với đường kính ngoài, thông số này phản ánh chính xác hơn khả năng quang học của hệ thống ngàm, đồng thời là yếu tố quan trọng trong việc tính toán Angle of Incidence, điều sẽ được phân tích kỹ hơn ở phần sau.
Bạn có thể tham khảo hình minh họa bên dưới để hình dung rõ cách đo thông số này:
Khoảng cách được tính là đoạn thẳng nối giữa hai chốt ở mặt trong của ngàm.
Inner Diameters
Inner Diameters - đường kính trong của ngàm ống kính máy ảnh là kích thước của lỗ mở bên trong ngàm, không bao gồm các tab. Đây là thông số thường được các hãng máy ảnh công bố nhằm giúp người dùng hình dung được kích thước tổng thể của ngàm và khả năng tương thích với các thiết kế ống kính.
Hình minh họa bên dưới sẽ giúp bạn dễ dàng hình dung cách đo đường kính trong:
Lưu ý: số đo được lấy tại vòng trong cùng nhưng ở phần rìa ngoài nhất của ngàm. Đối với ngàm Nikon F, do thiết kế có một rãnh nhỏ lõm vào ở phần trong ngàm, nên cần trừ thêm khoảng 0.5mm để tránh phần lõm này. Vì vậy, mặc dù đường kính được đo là 47mm, nhưng khoảng trống hữu dụng thực tế giữa hai mép trong của ngàm chỉ vào khoảng 46.5mm.
Outer Diameters
Đường kính ngoài (Outer Diameters) là kích thước tổng thể của ngàm bayonet, thường được tính từ mép ngoài cùng của phần kim loại ngàm trên thân máy ảnh. Đây là thông số quan trọng trong quá trình thiết kế ống kính, bởi phần đuôi ống kính phải được chế tạo sao cho vừa khít và ôm trọn được ngàm ngoài này.
Hình minh họa bên dưới sẽ giúp bạn hình dung rõ cách đo đường kính ngoài của ngàm ống kính máy ảnh:
Lưu ý: đôi khi sẽ có một rãnh nhỏ nằm ngay bên dưới mép ngoài của ngàm, tuy nhiên phần rãnh này không được tính vào khi đo đường kính ngoài thực tế.
Flange Distance
Flange Distance còn được biết đến với các tên gọi như flange focal distance, flange back distance hoặc đơn giản là register. Đây là biểu tượng cho khoảng cách từ mặt tiếp xúc của ngàm ống kính đến mặt phẳng của phim hoặc cảm biến ảnh.
Cũng giống như các thông số về đường kính họng ngàm, đường kính trong và ngoài, Flange Distance có sự khác biệt rõ rệt giữa các hệ thống ngàm. Đây là yếu tố ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng tương thích ống kính cũng như tiềm năng thiết kế quang học của từng dòng máy ảnh.
Mount Size, Flange Distance và Angle of Incidence
Sau khi đã nắm rõ khái niệm về Mount Size và Flange Distance, giờ là lúc chúng ta đi sâu hơn vào ưu nhược điểm giữa ngàm lớn và ngàm nhỏ, cũng như những tác động thực tế của khoảng cách mặt bích đến hiệu năng và thiết kế hệ thống máy ảnh.
Về tổng thể, Mount Size là một yếu tố quan trọng trong cấu trúc máy ảnh. Ngàm có đường kính lớn thường cho phép sử dụng các ống kính có khẩu độ rộng hơn, từ đó giúp cảm biến thu nhận được nhiều ánh sáng hơn. Điều này đặc biệt hữu ích trong việc thiết kế các ống kính siêu sáng, phục vụ chụp thiếu sáng hoặc tạo hiệu ứng bokeh đẹp mắt. Tuy nhiên, đường kính ngàm không phải là yếu tố duy nhất ảnh hưởng đến thiết kế ống kính, Flange Distance cũng đóng vai trò then chốt. Flange Distance ngắn cho phép đặt ống kính gần cảm biến hơn, từ đó tạo điều kiện cho việc phát triển các thiết kế ống kính đơn giản hơn, gọn nhẹ hơn và tiết kiệm chi phí hơn so với dạng retro-focus truyền thống.
Không dừng lại ở thiết kế quang học, Flange Distance ngắn còn giúp thân máy ảnh mỏng hơn, nhẹ hơn, tạo lợi thế rõ rệt về tính cơ động và tính thời trang. Bên cạnh đó, không gian rộng hơn phía sau ống kính còn cho phép tích hợp motor lấy nét mạnh mẽ hơn, nâng cao tốc độ và độ chính xác khi lấy nét tự động. Đặc biệt, đây cũng là điều kiện lý tưởng để sử dụng adapter chuyển ngàm ống kính máy ảnh, cho phép lắp các ống kính từ hệ thống khác có Flange Distance dài hơn một cách hiệu quả.
Một yếu tố kỹ thuật quan trọng khác là góc tới cực đại của ánh sáng khi đi từ ống kính vào cảm biến. Góc này phụ thuộc vào Throat Size và Flange Distance. Nhìn chung, góc tới càng lớn thì việc thiết kế các ống kính có hiệu suất quang học cao càng dễ dàng, đặc biệt với các ống kính khẩu độ lớn hoặc siêu rộng.
Tuy vậy, ngàm lớn cũng không hoàn toàn không có nhược điểm. Việc tăng Throat Size đồng nghĩa với việc phần đuôi ống kính cũng phải lớn theo, khiến tổng thể ống kính trở nên cồng kềnh và nặng hơn. Ngoài ra, Flange Distance quá ngắn đôi khi gây ra hiện tượng vignetting hoặc loang màu ở rìa ảnh, do ánh sáng ở các góc rộng không đi thẳng được vào các micro-lens trên cảm biến. Tuy nhiên, vấn đề này có thể khắc phục bằng cách kéo dài thiết kế của ống kính để mô phỏng một Flange Distance dài hơn.
Trong quá trình chuyển đổi ống kính từ hệ thống ngàm này sang ngàm khác, có một số yếu tố quan trọng cần lưu ý. Do hệ thống lấy nét tự động AF và giao tiếp điện tử giữa thân máy và ống kính thường mang tính độc quyền, nên các adapter trên thị trường, đặc biệt là từ bên thứ ba, thường chỉ là adapter “dumb”, không hỗ trợ truyền tín hiệu AF, khẩu độ hay chống rung.
Tuy nhiên, nhiều nhà sản xuất máy ảnh lớn cũng cung cấp adapter chính hãng để hỗ trợ các ống kính từ hệ thống cũ khi ra mắt dòng máy mới với ngàm hiện đại hơn. Dù vậy, việc hỗ trợ adapter dành cho ngàm của đối thủ cạnh tranh gần như không bao giờ xảy ra.
Bên cạnh adapter tiêu chuẩn, một số loại adapter đặc biệt còn được tích hợp thấu kính bên trong, cho phép thay đổi tiêu cự hoặc khẩu độ, hoặc có ngăn chứa filter ND, filter phân cực,... giúp người dùng dễ dàng sử dụng các filter chuyên dụng cho ống kính góc rộng có thấu kính trước lớn, vốn không thể lắp filter theo cách thông thường.
Cuối cùng, để đảm bảo khả năng lấy nét vô cực khi chuyển đổi ngàm ống kính máy ảnh, hệ thống đích phải có Flange Distance dài hơn hệ thống gốc. Đồng thời, sự chênh lệch giữa hai Flange Distance cũng cần đủ lớn để có không gian cho adapter. Với smart adapter, loại có hỗ trợ truyền dữ liệu và điều khiển điện tử, khoảng trống này cần lớn hơn nữa để chứa mạch điều khiển và các tiếp điểm kết nối giữa máy và ống kính.
So sánh các hệ thống ngàm máy ảnh
Sau khi đã nắm vững các khái niệm và thuật ngữ quan trọng, giờ là lúc chúng ta đi vào phần so sánh cụ thể giữa các hệ thống ngàm máy ảnh, dựa trên những yếu tố kỹ thuật cốt lõi như: Throat Size, Inner Diameter, Flange Distance và Angle of Incidence, những thông số có ảnh hưởng trực tiếp đến thiết kế quang học và hiệu năng tổng thể của từng hệ thống.
| Description | Throat Diameter | Inner Diameter | Flange Distance | Angle of Incidence | Định dạng |
| Leica M | 40.0mm | 44.0mm | 27.8mm | 16.05° | Full Frame |
| Fujifilm X | 40.7mm | 43.5mm | 17.7mm | 35.34° | APS-C |
| Minolta SR | 42.0mm | 45.0mm | 43.5mm | 11.69° | Full Frame |
| Sony E | 43.6mm | 46.1mm | 18.0mm | 28.58° | Full Frame |
| Nikon F | 44.0mm | 47.0mm | 46.5mm | 12.14° | Full Frame |
| Pentax K | 44.0mm | 48.0mm | 45.5mm | 12.40° | Full Frame |
| Leica L | 48.8mm | 51.0mm | 19.0mm | 33.13° | Full Frame |
| Canon EF | 50.6mm | 54.0mm | 44.0mm | 16.82° | Full Frame |
| Canon RF | 50.6mm | 54.0mm | 20.0mm | 33.62° | Full Frame |
| Nikon Z | 52.0mm | 55.0mm | 16.0mm | 41.19° | Full Frame |
| Fujifilm G | 62.1mm | 65.0mm | 26.7mm | 28.67° | Medium Format |
Câu hỏi thường gặp
Dưới đây là tổng hợp những câu hỏi phổ biến liên quan đến ngàm ống kính máy ảnh, nhằm giúp bạn đọc hiểu rõ hơn về các khía cạnh kỹ thuật và ứng dụng thực tế của từng hệ thống.
Có những loại ngàm máy ảnh nào?
Trải qua nhiều thập kỷ phát triển, ngành nhiếp ảnh đã chứng kiến sự ra đời của hàng loạt loại ngàm khác nhau. Tuy nhiên, đến nay, những hệ thống ngàm phổ biến và được sử dụng rộng rãi nhất bao gồm: Canon EF, Canon RF, Fujifilm X, Fujifilm G, Leica L, Leica M, Nikon F, Nikon Z, Pentax K và Sony E.
Mỗi loại ngàm sở hữu đặc điểm riêng biệt, được xác định bởi sự kết hợp giữa Throat Diameter và Flange Distance, ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng tương thích và thiết kế quang học của ống kính.
Làm sao để biết máy ảnh của tôi sử dụng ngàm gì?
Bạn có thể xác định loại ngàm ống kính máy ảnh bằng cách tra cứu thương hiệu và model, sau đó tìm sách hướng dẫn sử dụng trên trang web chính thức hoặc các nguồn uy tín. Tài liệu này thường sẽ cung cấp thông tin chi tiết về chuẩn ngàm mà máy hỗ trợ, kèm theo danh sách các ống kính tương thích.
Ngoài ra, bạn cũng có thể kiểm tra trực tiếp ống kính đang gắn trên máy, phần mô tả sản phẩm hoặc thông số kỹ thuật của ống kính thường sẽ ghi rõ tên loại ngàm mà nó sử dụng.
Ngàm ống kính nào là tốt nhất?
Mỗi hệ thống ngàm đều sở hữu những điểm mạnh và giới hạn riêng. Tuy nhiên, các ngàm có Throat Diameter lớn kết hợp với Flange Distance ngắn thường mang lại nhiều lợi thế hơn trong việc thiết kế ống kính, đặc biệt là ống kính khẩu lớn hoặc góc rộng.
Trong số các dòng máy ảnh full-frame hiện nay, ba hệ thống ngàm nổi bật với thiết kế tối ưu nhất về mặt này chính là: Nikon Z, Canon RF và Leica L với đường kính họng lớn nhất và khoảng cách mặt bích ngắn nhất, mang lại tiềm năng vượt trội cho các thiết kế quang học hiện đại.
Tất cả các ngàm ống kính của Nikon có giống nhau không?
Không, các ngàm ống kính máy ảnh của Nikon không giống nhau. Hiện tại, Nikon sở hữu hai hệ thống ngàm riêng biệt: Nikon F và Nikon Z.
- Ngàm Nikon F là loại truyền thống, được sử dụng cho các dòng máy ảnh DSLR.
- Nikon Z là ngàm mới, được thiết kế dành riêng cho các dòng máy ảnh mirrorless hiện đại của hãng.
Ống kính máy ảnh có dùng chung cho mọi máy không?
Rất tiếc là không. Ngoại trừ một vài trường hợp hợp tác hiếm hoi giữa các hãng, hầu hết nhà sản xuất máy ảnh hiện nay đều phát triển hệ thống ngàm độc quyền, khiến mỗi dòng máy chỉ tương thích với những ống kính được thiết kế riêng cho ngàm đó.
Tuy vậy, một số hãng ống kính bên thứ ba vẫn cung cấp cùng một mẫu ống kính cho nhiều hệ ngàm khác nhau, mang đến thêm lựa chọn linh hoạt cho người dùng. Điều này đặc biệt hữu ích cho những ai muốn tiết kiệm chi phí hoặc sử dụng ống kính yêu thích trên nhiều nền tảng máy ảnh khác nhau.
Có thể gắn ống kính Canon lên máy ảnh Nikon không?
Điều này còn tùy thuộc vào loại ngàm mà cả ống kính và thân máy sử dụng.
Chẳng hạn:
- Không thể gắn ống kính Canon EF lên thân máy Nikon F, bởi vì ngàm EF có khoảng cách mặt bích ngắn hơn so với ngàm F. Sự chênh lệch này khiến việc lắp ghép cơ học trở nên không khả thi, ngay cả khi sử dụng adapter.
- Ngược lại, về mặt kỹ thuật, bạn có thể gắn ống kính Canon RF lên máy Nikon Z, vì cả hai đều thuộc hệ mirrorless với khoảng cách mặt bích ngắn. Việc này khả thi nếu sử dụng adapter chuyển đổi phù hợp.
Lens mount adapter là gì?
Lens mount adapter là một thiết bị trung gian cho phép sử dụng ống kính của một hệ thống ngàm trên thân máy ảnh thuộc hệ ngàm khác. Trong một số trường hợp, các hãng sản xuất máy ảnh có thể cung cấp adapter chính hãng với khả năng tương thích hoàn toàn, hỗ trợ lấy nét tự động và truyền dữ liệu điện tử giữa ống kính và thân máy. Tuy nhiên, đa số adapter trên thị trường hiện nay là adapter "dumb", chỉ hỗ trợ lắp ghép cơ học, không truyền được tín hiệu điện tử, đồng nghĩa với việc không hỗ trợ AF, đo sáng tự động hay điều khiển khẩu độ từ thân máy.
Kết luận
Trong thế giới nhiếp ảnh ngày càng phát triển và đa dạng, ngàm ống kính máy ảnh đóng vai trò như một mắt xích quan trọng giữa công nghệ và khả năng sáng tạo. Từ một chi tiết tưởng chừng đơn giản, ngàm máy ảnh lại là yếu tố quyết định đến sự tương thích, tiềm năng thiết kế ống kính, cũng như trải nghiệm sử dụng thực tế của người dùng. Thông qua bài viết này, hy vọng bạn đã có cái nhìn đầy đủ và chính xác hơn về ngàm ống kính, từ các khái niệm cơ bản như Throat Size, Flange Distance đến những tác động sâu xa đối với hiệu suất quang học, khả năng mở rộng hệ thống hay việc sử dụng adapter chuyển đổi.
Dù bạn là người mới bắt đầu tìm hiểu về máy ảnh hay một nhiếp ảnh gia lâu năm đang cân nhắc nâng cấp thiết bị, việc hiểu rõ về ngàm ống kính sẽ giúp bạn đưa ra những lựa chọn thông minh, tiết kiệm và phù hợp nhất với nhu cầu của mình. Trong một thị trường nhiếp ảnh luôn thay đổi nhanh chóng, kiến thức nền tảng vững chắc chính là chìa khóa giúp bạn làm chủ công cụ và làm chủ cả câu chuyện hình ảnh của chính mình.