Thư viện Quốc hội Hoa Kỳ, nơi gìn giữ những hình ảnh quan trọng nhất của quốc gia, gần đây đã tiếp nhận một bộ sưu tập ảnh đầy mê hoặc. Đó là những tác phẩm của Edwin Martin, một nhiếp ảnh gia tài ba đã ghi lại cuộc sống của sáu gánh xiếc lưu diễn từ năm 1983 đến 1986. Với tổng cộng 138 bức ảnh độc đáo về thế giới xiếc, Martin đã hiến tặng chúng cho Thư viện Quốc hội. Nhân Ngày Xiếc Thế giới 19 tháng 4, Thư viện đã công bố bảy bức ảnh trong số đó trên blog của mình, kèm theo một cuộc phỏng vấn sâu sắc với chính tác giả.
|
Tóm tắt nội dung: |
Từ triết học đến nhiếp ảnh: Một khởi đầu tình cờ
Hành trình của Martin với nhiếp ảnh xiếc bắt đầu một cách khá bất ngờ vào năm 1983. Khi ấy, ông vẫn còn là giáo sư triết học tại Đại học Indiana Bloomington và chỉ mới chập chững khám phá niềm đam mê chụp ảnh. Ban đầu, ông tập chụp những khoảnh khắc đời thường của các con trai mình bằng chiếc máy Pentax K1000, sau đó quyết định đăng ký một khóa nhiếp ảnh tại trường đại học để nâng cao kỹ năng.
Lời đề nghị táo bạo và cơ hội bất ngờ
Một buổi chiều năm 1983, định mệnh đã đưa Martin đến với gánh xiếc Carson & Barnes trong một lần họ dừng chân ở Indiana. Ông đã chụp được một bức ảnh ưng ý đến mức quyết định gửi nó cho công ty, kèm theo một lời đề nghị đầy táo bạo: cho phép ông theo gánh xiếc trên những chuyến đi dài, với chiếc máy ảnh luôn sẵn sàng. Điều ngạc nhiên là, họ đã đồng ý.
Ghi lại cuộc sống du mục
Đến mùa xuân năm 1984, Martin đã có mặt tại Lake Isabella, California. Ông ghi lại khoảnh khắc gánh xiếc đang dựng lều giữa cái nóng sa mạc khắc nghiệt. Một bức ảnh huyền ảo hiện ra, với ánh sáng xuyên qua các lỗ thủng trên mái bạt, bắt trọn vẹn ánh nắng buổi chiều. “Khung cảnh khá bụi bặm và bẩn,” ông kể lại với Thư viện Quốc hội.
Trong ba tuần tiếp theo, Martin đồng hành cùng gánh xiếc Carson & Barnes, đi qua sáu tiểu bang khác nhau. Ông chia sẻ: “Chúng tôi dậy trước bình minh, lên xe tải và lái xe 160km.” Khi đến nơi, các nghệ sĩ và công nhân hối hả dỡ động vật và căng lều. Martin đã ghi lại tất cả: từ những khoảnh khắc kiệt sức không che giấu, những mảnh ghép nhỏ của đời sống thường nhật, đến công việc thể chất vất vả ẩn sau ánh hào quang sân khấu.
Cuộc sống trong rạp xiếc những năm 1980: Nhịp sống gập ghềnh và những hình ảnh đáng nhớ
Một bức ảnh đặc biệt từ Dalhart, Texas, vẫn còn đọng mãi trong tâm trí ông. Đó là hình ảnh chú hề Phil đang cẩn thận trang điểm, trong khi chú hề EJ nằm ngủ gục ngay cạnh. Martin giải thích: “Bức ảnh thể hiện rõ nhu cầu phải chợp mắt bất cứ khi nào có thể.” Hình ảnh này phơi bày nhịp sống gập ghềnh, không ngừng nghỉ của những người làm xiếc, với những ngày bắt đầu từ rất sớm và kết thúc khi đêm đã về khuya.
Thử thách của nhiếp ảnh film
Khi đó, Martin không có phòng tối di động, nên ông phải chờ đợi những cuộn phim được rửa xong mới có thể xem lại thành quả của mình. Ông kể về một lần cố gắng chụp hình bóng của chú hề EJ bên trong lều vào ban đêm. Ngày nay, các nhiếp ảnh gia có thể dễ dàng kiểm tra độ phơi sáng trên màn hình LCD. Nhưng với nhiếp ảnh film, ông ví đó như việc “bay trong bóng tối”, mọi thứ đều phụ thuộc vào kinh nghiệm và trực giác.
Tấm lòng và sự trân trọng
Năm sau, khi Martin gặp lại Carson & Barnes ở Wisconsin, ông đã mang theo những bản in ảnh để tặng cho đoàn. “Họ rất thích khi có được những bức ảnh ấy,” ông kể. “Có rất nhiều người chụp ảnh họ, nhưng rất ít người quay lại để tặng ảnh cho họ.”
Dự án này đã để lại trong Martin một sự kính trọng sâu sắc đối với các nghệ sĩ xiếc. Ông nhớ rõ những tiết mục đu dây giữa cái nóng ngột ngạt trên đỉnh lều và tài năng thầm lặng của Pat, một huấn luyện viên thú lớn. “Cô ấy rất giỏi và có kiến thức chuyên môn đặc biệt,” ông nói. “Cô ấy là một thành viên được được đánh giá cao trong đoàn.”
Di sản và góc nhìn nhiếp ảnh
Điều đáng chú ý là bài viết không đề cập đến tranh cãi về việc sử dụng động vật trong xiếc, một vấn đề gây ra nhiều phản đối và đã bị cấm ở một số bang. Ví dụ, vào năm 2017, gánh xiếc Ringling Bros. and Barnum & Bailey đã chính thức ngừng sử dụng động vật sau 146 năm hoạt động.
Dù vậy, dự án xiếc đã đóng vai trò quan trọng trong việc định hình con đường nhiếp ảnh của Edwin Martin. Sau khi hoàn thành bộ ảnh vào năm 1986, ông tiếp tục theo đuổi niềm đam mê của mình, thực hiện các phóng sự cho tờ The Indianapolis News và nhiều dự án cá nhân về đời sống nông thôn.
Nhìn lại, ông chia sẻ một góc nhìn sâu sắc: “Tôi nghĩ một trong những thế mạnh của nhiếp ảnh… là khả năng ghi lại những cách sống mà ta không thật sự hiểu rõ, mà ta chỉ có những hình dung mơ hồ.” Đây cũng chính là giá trị cốt lõi mà những bức ảnh xiếc của ông đã mang lại cho chúng ta.