Focus Breathing (hiện tượng ống kính “thở”) là một thuật ngữ thường được sử dụng khi nói đến về các tính năng và thông số kỹ thuật của ống kính máy ảnh. Đây là sự cố thường xảy ra trên nhiều loại ống kính và gây ảnh hưởng tiêu cực đến quá trình chụp ảnh cũng như quay phim trong một số trường hợp nhất định. Vậy hôm nay hãy cùng VJShop tìm hiểu Focus Breathing là gì và cách để khắc phục hiện tượng này.
Focus Breathing là gì?
Focus Breathing (hay còn được gọi "ống kính thở") là hiện tượng liên quan đến cách ống kính phóng đại hình ảnh ở các khoảng cách lấy nét khác nhau. Focus Breathing - Lens thở xảy ra khi độ dài tiêu cự của ống kính thay đổi một chút (hoặc đáng kể) khi khoảng cách lấy nét thay đổi.
Cả ống kính zoom và ống kính tiêu cự đều xảy ra hiện tượng này ở các mức độ khác nhau. Khi tạo khuôn hình cho một cảnh rồi thay đổi tiêu cự ống kính từ cực tiểu sang vô cực, bạn có thể nhận thấy rằng khung cảnh dường như “phóng to” lên rất nhiều rồi lại thu nhỏ khi tiêu cự thay đổi.
Bạn cũng có thể chụp hai bức ảnh giống nhau nhưng một bức ảnh lấy nét đối tượng ở vô cực và bức còn lại sẽ lấy nét ở khoảng cách tối thiểu (MFD). Bạn sẽ nhận thấy rằng có sự khác biệt về độ dài tiêu cự (độ phóng đại) mặc dù hai bức ảnh được chụp trong khi giữ nguyên độ dài tiêu cự trên ống kính.
Focus Breathing làm khung cảnh dường như được "phóng to" lên
Sự thay đổi rõ ràng về độ dài tiêu cự ở hai bức ảnh
Đây là một trường hợp phóng đại của Focus Breathing xảy ra khi khoảng cách giữa hai đối tượng được lấy nét (tức là khoảng cách lấy nét trong hai ảnh) tăng lên. Cả độ phóng đại và góc xem đều thay đổi giúp chúng ta nhận thấy sự thay đổi rõ ràng về độ dài tiêu cự.
Hình ảnh GIF với hai ảnh xen kẽ qua lại mô tả hiện tượng lens thở - focus breathing. Lưu ý, quan sát kỹ "góc xem" và "độ phóng đại" thay đổi một chút khi chỉ điều chỉnh tiêu cự:
Nguyên nhân xảy ra hiện tượng lens thở
Focus Breathing xảy ra do hầu hết các ống kính máy ảnh hiện đại thường sử dụng hệ thống lấy nét bên trong (internal focusing system). Với những thấu kính loại này, nếu chúng ta thay đổi tiêu cự thì mặt trước của thấu kính cũng như vành thấu kính sẽ không di chuyển hoặc xoay. Điều này có nghĩa là chỉ một số thành phần thấu kính nhỏ hơn bên trong vành thấu kính mới cần di chuyển.
Do cấu tạo quang học của ống kính gây ra hiện tượng Focus Breathing
Loại hệ thống lấy nét bên trong này có một số lợi ích như thiết kế nhỏ hơn và nhẹ hơn giúp người dùng dễ dàng di chuyển, lấy nét nhanh hơn, khả năng tương thích với một số bộ lọc ống kính và loa che nắng, chiều dài ống kính không đổi (đặc biệt hữu ích khi chụp ảnh macro).
Tuy nhiên, việc lấy nét trên các thấu kính này làm cho thành phần bên trong di chuyển độc lập với các thành phần thấu kính khác, gây ra sự thay đổi nhỏ về độ dài tiêu cự. Đây cũng chính là nguyên nhân gây ra hiện tượng Focus Breathing.
Ảnh hưởng của Focus Breathing
Thông thường, hai ống kính có cùng phạm vi thu phóng và khẩu độ sẽ được đánh dấu là ống kính dành cho điện ảnh và không dành cho điện ảnh. Các ống kính điện ảnh sẽ có khả năng loại bỏ Focus Breathing tốt hơn bởi lẽ người dùng loại ống kính này có yêu cầu cao hơn về chất lượng sản phẩm trong khi đó hiện tượng “ống kính thở” này rất dễ nhìn thấy trong video, khiến trải nghiệm của bạn không còn trọn vẹn.
Hiện tượng "ống kính thở" gây nhiều phiền toái khi sản xuất video
Ngoài ra, Focus Breathing cũng có thể ảnh hưởng đến chất lượng ảnh tĩnh ở một mức độ nhất định. Một nhiếp ảnh gia có thể chụp nhiều bức ảnh với tiêu cự khác nhau từ tiền cảnh (MFD) đến hậu cảnh (vô cực) để lấy nét các chi tiết trong quá trình xếp chồng tiêu điểm (focus stacking). Do đó, loạt ảnh xếp chồng lên nhau có chênh lệch về tiêu cự và độ phóng đại sẽ gây ra sự cố trong quá trình hậu sản xuất.
Cách hạn chế hiện tượng ống kính "thở"
Câu trả lời đơn giản nhất cho câu hỏi này chính là bạn hãy nâng cấp hoặc mua một ống kính có khả năng chặn hiện tượng Focus Breathing. Bởi lẽ, nguyên nhân xảy ra hiện tượng này phụ thuộc vào thuộc tính của ống kính chứ không phải do cách sử dụng.
Hiện tượng "ống kính thở" này sẽ quan sát một cách rõ rệt nhất thông qua hai bức ảnh được chụp ở khoảng cách tiêu cự cực xa (một bức lấy nét ở vô cực và một bức lấy nét ở khoảng cách lấy nét tối thiểu). Do vậy, bạn có thể thử điều chỉnh giảm khoảng cách này và chụp ảnh các đối tượng sao cho ít phải thay đổi tiêu điểm giữa các lần chụp nhất.
Hầu hết các ống kính được sản xuất để chụp ảnh (bao gồm cả những ống kính cao cấp) đều không nêu rõ liệu ống kính có bị Focus Breathing hay không. Do đó, việc so sánh cấu tạo quang học từng loại ống kính khi chọn mua là điều vô cùng khó khăn. Nếu cường độ “thở” không được đề cập thì bạn có thể tham khảo hệ số phóng đại tối đa (hầu hết được ký hiệu là 0,15x, 0,25x, 0,38x, 0,71x, v.v.). Hệ số phóng đại càng cao thì ống kính càng ít gặp hiện tượng Focus Breathing.
Có nên quan tâm đến Focus Breathing?
Khả năng lấy nét là một yếu tố quan trọng khi bạn mua lựa chọn ống kính, do đó việc quan tâm đến hiện tượng Focus Breathing là điều vô cùng cần thiết. Mặc dù người dùng có thể khắc phục một chút bằng phần mềm chỉnh sửa video hiện đại, nhưng điều này có thể làm cho video bị giật và không chuyên nghiệp.
Mặt khác, nếu mục đích sử dụng của bạn chủ yếu là chụp ảnh tĩnh thì hiện tượng Focus Breathing sẽ không tạo ra sự khác biệt ngoại trừ trong một số trường hợp như lấy nét chồng.
Có thể nói, Focus Breathing - Lens thở sẽ không quá quan trọng đối với người dùng trừ khi bạn thường xuyên quay video. Hy vọng qua bài viết này, bạn sẽ biết hiện tượng Focus Breathing là gì? Và tại sao hai hình ảnh từ cùng một thiết lập camera và các cài đặt như nhau nhưng vẫn có sự khác biệt.